Git – wersjonowanie kodu

TYMCZASOWO

Wykorzystanie Git-a

Materiały szkoleniowe zostały umieszczone w repozytorium w serwisie GitHub dzięki temu każdy może w łatwy sposób pobrać, zmieniać, a także zsynchronizować swoją lokalną kopię.

W katalogu domowym użytkownika uruchamiamy komendę:

~$ git clone --recursive https://github.com/koduj-z-klasa/python101.git

W efekcie otrzymamy katalog python101 z kodami źródłowymi materiałów.

Synchronizacja kodu

Informacja

Poniższe instrukcje nie są wymagane w ramach przygotowania, ale warto się z nimi zapoznać w przypadku gdybyśmy chcieli skorzystać z możliwości pozbycia się lokalnych zmian wprowadzonych podczas ćwiczeń i przywrócenia stanu do punktu wyjścia.

Materiały zostały podzielone w repozytorium na części, które w kolejnych krokach są rozbudowywane. Dzięki temu na początku szkolenia mamy niewielki zbiór plików, natomiast w kolejnych krokach szkolenia możemy aktualizować wersję roboczą o nowe treści.

Uczestnicy mogą spokojnie edytować i zmieniać materiały bez obaw o późniejsze różnice względem reszty grupy.

Zmiany możemy szybko wyczyścić i powrócić do stanu z początku ćwiczenia:

$ git reset --hard

Możemy także skakać pomiędzy punktami kontrolnymi np. skoczyć do następnego lub skoczyć do następnego punktu kontrolnego i zsynchronizować kody źródłowe grupy bez zachowania zmian poszczególnych uczestników:

$ git checkout -f pong/z1

Jeśli uczestnicy chcą wcześniej zachować swoje modyfikacje, mogą je zapisać w swoim lokalnym repozytorium (wykonują tzw. commit).

TYMCZASOWO

Pokażemy tutaj, jak nauczyciele mogą wykorzystać profesjonalne i bezpłatne narzędzia do wersjonowania kodów źródłowych i wszystkich innych plików.

Przybliżamy tutaj jak GIT jest wykorzystywany w naszych materiałach i pokażemy jak go wykorzystać go podczas zajęć w szkole.

Poniżej przeprowadzimy szybkie wprowadzenie po więcej informacji oraz pełne szczegółowe wprowadzenie i przykłady użycia znajdziecie w dostępnej online i do pobrania polskiej wersji książki Pro Git. Polecamy także cheat sheet z podręcznymi komendami.

Co to jest GIT?

GIT to system kontroli wersji, pozwala zapamiętać i synchronizować pomiędzy użytkownikami zmiany dokonywane na plikach. Umożliwia przywołanie dowolnej wcześniejszej wersji, a co najważniejsze, automatycznie łączy zmiany, które ze sobą nie kolidują, np. dokonane w różnych miejscach w pliku.

Nauczyciele pracujący z plikami, które zmieniają się z przykładu na przykład, z ćwiczenia na ćwiczenie mogą skorzystać z systemu kontroli wersji do synchronizacji przykładów z uczniami na poszczególnych etapach swojej pracy.

../_images/git-scm.png

Dzięki takim narzędziom możemy porzucić przesyłanie i rozpakowywanie archiwów oraz kopiowanie plików na rzecz komend, które szybko ujednolicą stan plików na komputerach naszych uczniów.

Lokalne repozytoria z historią zmian

Każdy z uczniów może mieć lokalną kopię całej historii zmian w plikach, będzie mógł modyfikować swoje przykłady, ale w kluczowym momencie nauczyciel może poprosić, by wszyscy zsynchronizowali swoje kopie z jedną sprawdzoną wersją, tak by dalej prowadzić zajęcia na jednolitym fundamencie.

Okresowa synchronizacja przykładów, które uczniowie z założenia zmieniają podczas zajęć, pozwala wykluczyć pomyłki i wyeliminować problemy wynikające z różnic we wprowadzonych zmianach.

Poniżej mamy przykład komendy która otworzy pliki w wersji 5 dla zadania 2. Nazwy zadanie2 oraz wersja5 są tylko przykładem, mogą być dowolnie wybrane przez autora.

$ git checkout -f zadanie2/wersja5

Przed porzuceniem zmian uczeń może zapisać kopię swojej pracy w repozytorium.

$ git commit -a -m "Moje zmiany w przykładzie 5"

Instalujemy narzędzie GIT

Do korzystania z naszego repozytorium lokalnie na naszym komputerze musimy doinstalować niezbędne oprogramowanie.

W Linuksie

Do instalacji użyjemy menadżera pakietów, np. apt-get:

$ sudo apt-get install git

W Windows

Zaczynamy od instalacji narzędzia GIT dla konsoli:

> @powershell -NoProfile -ExecutionPolicy unrestricted -Command "iex ((new-object net.webclient).DownloadString('https://chocolatey.org/install.ps1'))" && SET PATH=%PATH%;%ALLUSERSPROFILE%\chocolatey\bin
> choco install git

Pod Windowsem polecamy zainstalować SourceTree, aplikację okienkową i narzędzia konsolowe:

@powershell -NoProfile -ExecutionPolicy unrestricted -Command "iex ((new-object net.webclient).DownloadString('https://chocolatey.org/install.ps1'))" && SET PATH=%PATH%;%ALLUSERSPROFILE%\chocolatey\bin
choco install sourcetree

Jeśli nie mamy PowerShell’a, możemy ściągnąć i zainstalować narzędzie ręcznie.

Jeśli korzystamy z narzędzia KeePass do przechowywania haseł i kluczy SSH, to dobrze jest połączyć je z GITem za pomocą programu Plink.

Do tego celu musimy dodać zmienną systemową podmieniającą domyślne narzędzie SSH. Uruchamiamy konsole PowerShell z uprawnieniami administracyjnymi:

[Environment]::SetEnvironmentVariable("GIT_SSH", "d:\usr\tools\PuTTY\plink.exe", "User")

Konfiguracja i pierwsze uruchomienie

Przed pierwszym użyciem warto jeszcze skonfigurować dwie informacje identyfikujące Ciebie jako autora zmian. W komendach poniżej wstaw swoje dane.

$ git config --global user.name "Jan Nowak"
$ git config --global user.email jannowak@example.com

Więcej o konfiguracji przeczytacie tutaj.

Pierwsze kroki i podstawy GIT

Na początek utwórzmy sobie piaskownicę do zabawy z GITem. Naszą piaskownicą będzie zwyczajny katalog, dla ułatwienia pracy z ćwiczeniami zalecamy nazwać go tak samo jak my, ale ostatecznie jego nazwa i lokalizacja nie ma znaczenia.

~$ mkdir git101
~$ cd git101/

Tworzymy lokalną historię zmian

Przed rozpoczęciem pracy z wersjami plików w nowym lub istniejącym projekcie (takim który jeszcze nie ma historii zmian), inicjalizujemy GITa w katalogu tego projektu. Tworzymy lokalne repozytorium poleceniem:

~/git101$ git init
Initialized empty Git repository in ~/git101/.git/

W katalogu projektu (na razie pustym) pojawi się katalog .git, w którym narzędzie będzie miało swój schowek.

Zaczynamy śledzić pliki

W każdym momencie możemy sprawdzić status naszego repozytorium:

~/git101$ git status
On branch master

Initial commit

nothing to commit (create/copy files and use "git add" to track)

Kluczowe jest nothing to commit, oznacza to, że narzędzie nie wykryło zmian w stosunku do tego co jest zapisane w repozytorium. Słusznie, bo katalog jest pusty. Dodajmy jakieś pliki:

~/git101$ touch README hello.py
~/git101$ git status
On branch master

Initial commit

Untracked files:
  (use "git add <file>..." to include in what will be committed)

    README
    hello.py

nothing added to commit but untracked files present (use "git add" to track)

W powyższym komunikacie najważniejsze jest untracked files present: narzędzie wykryło pliki, które jeszcze nie są śledzone. Możemy rozpocząć ich śledzenie wykonując polecenie podane we wskazówce:

~/git101$ git add hello.py README
~/git101$ git status
On branch master

Initial commit

Changes to be committed:
  (use "git rm --cached <file>..." to unstage)

    new file:   README
    new file:   hello.py

W efekcie wyraźnie zaznaczyliśmy, które pliki GIT ma śledzić. Działa to także w drugą stronę, jeśli jakieś pliki mają zostać zignorowane, to trzeba to wyraźnie zaznaczyć, narzędzie nie decyduje o tym za nas.

Informacja

Operacji dodawania nie musimy powtarzać za każdym razem, gdy plik się zmieni, musimy ją wykonać tylko raz, kiedy pojawiają się nowe pliki.

Zapamiętujemy wersję plików

Zamiany w plikach zapisujemy wykonując komendę git commit:

~/git101$ git commit -m "Moja pierwsza wersja plików"
[master (root-commit) e9cffa4] Moja pierwsza wersja plików
 2 files changed, 0 insertions(+), 0 deletions(-)
 create mode 100644 README
 create mode 100644 hello.py

Parametr -m pozwala wprowadzić komentarz, który pojawi się w historii zmian.

Informacja

Komentarz jest wymagany, bo to dobra praktyka. Jeśli jesteśmy leniwi, możemy podać jedno słowo albo nawet literę, wtedy nie jest potrzebny cudzysłów.

Sprawdźmy status, a następnie zmodyfikujmy jeden z plików:

~/git101$ git status
On branch master
nothing to commit, working directory clean
~/git101$ echo "To jest piaskownica Git101." > README
~/git101$ touch tanie_dranie.py
~/git101$ git status
On branch master
Changes not staged for commit:
  (use "git add <file>..." to update what will be committed)
  (use "git checkout -- <file>..." to discard changes in working directory)

    modified:   README

Untracked files:
  (use "git add <file>..." to include in what will be committed)

    tanie_dranie.py

no changes added to commit (use "git add" and/or "git commit -a")

GIT poprawnie wskazał, że nie ma zmian, następnie wykrył zmianę w pliki README oraz pojawienie się nowego jeszcze nie śledzonego pliku.

Informacja

Wskazówka zawiera tekst: no changes added to commit (use "git add" and/or "git commit -a"), sugerując użycie komendy git add. Wcześniej mówiliśmy, że nie trzeba operacji dodawania powtarzać za każdym razem – otóż nie trzeba, ale można.

Dzięki temu możemy wybierać pliki, których wersje nie zostaną zapisane, tworząc tzw. poczekalnię (ang. staging). W niej przygotowujemy zestaw plików, który zostanie zapisany w historii zmian w monecie wykonania git commit.

Na razie nie zawracajmy sobie tym głowy, a po więcej informacji zapraszamy do rozdziału o poczekalni.

Zapamiętajmy zmiany pliku README w repozytorium przy pomocy wskazanej komendy git commit -a:

~/git101$ git commit -a -m zmiana1
[master c22799b] zmiana1
 1 file changed, 1 insertion(+)
~/git101$ git status
On branch master
Untracked files:
  (use "git add <file>..." to include in what will be committed)

    tanie_dranie.py

nothing added to commit but untracked files present (use "git add" to track)

GIT pokazuje nam, że plik tanie_dranie.py wciąż nie jest śledzony. To nowy plik w naszym katalogu, a my zapomnieliśmy go wcześniej dodać:

~/git101$ git add tanie_dranie.py
~/git101$ git commit -am nowy1
[master 226e556] nowy1
 1 file changed, 0 insertions(+), 0 deletions(-)
 create mode 100644 tanie_dranie.py
~/git101$ git status
On branch master
nothing to commit, working directory clean

Podgląd historii zmian i wyciąganie wersji archiwalnych

W każdym momencie możemy wyciągnąć wersję archiwalną z repozytorium. Sprawdźmy, co sobie zapisaliśmy w repozytorium.

~/git101$ git log
commit 226e556d93ab9df6f21574ecdd29ba6b38f6aaab
Author: Janusz Skonieczny <js@br..labs.pl>
Date:   Thu Jul 16 19:43:28 2015 +0200

    nowy1

commit 1e2678f4190cbf78f3e67aafb0b896128298de03
Author: Janusz Skonieczny <js@br..labs.pl>
Date:   Thu Jul 16 19:29:37 2015 +0200

    zmiana1

commit e9cffa4b65487f9c5291fa1b9607b1e75e394bc1
Author: Janusz Skonieczny <js@br..labs.pl>
Date:   Thu Jul 16 19:00:04 2015 +0200

    Moja pierwsza wersja plików

Teraz sprawdźmy, co się kryje w naszym pliku README i wyciągnijmy jego pierwsza wersję:

~/git101$ cat README
To jest piaskownica Git101.
~/git101$ git checkout e9cffa
Note: checking out 'e9cffa'.

You are in 'detached HEAD' state. You can look around, make experimental
changes and commit them, and you can discard any commits you make in this
state without impacting any branches by performing another checkout.

If you want to create a new branch to retain commits you create, you may
do so (now or later) by using -b with the checkout command again. Example:

  git checkout -b new_branch_name

HEAD is now at e9cffa4... Moja pierwsza wersja plików
~/git101$ cat README
~/git101$ git checkout master
Previous HEAD position was e9cffa4... Moja pierwsza wersja plików
Switched to branch 'master'
~/git101$ cat README
To jest piaskownica Git101.

Działo się! Zwróćmy uwagę, jak wskazaliśmy wersję z historii zmian, podaliśmy początek skrótu e9cffa4b65487f9c5291fa1b9607b1e75e394bc1, czyli tego opisanego komentarzem Moja pierwsza wersja plików do komendy git checkout.

Następnie przywróciliśmy najnowsze wersje plików z gałęzi master. Wyjaśnienia co to są gałęzie, zostawmy na później, tymczasem wystarczy nam to, że komenda git checkout master zapisze nasze pliki w najnowszych wersjach zapamiętanych w repozytorium.

Na razie nie przejmujemy się także ostrzeżeniem You are in 'detached HEAD' state., to także zostawiamy na później.

Spróbujcie teraz poćwiczyć wprowadzanie zmian i zapisywanie ich w repozytorium.

Centrale repozytoria dostępne przez internet

Posługując się repozytoriami plików często mówimy o nich jako o „projektach“. Projekty mogą mieć swoje centralne repozytoria dostępne publicznie lub dla wybranych użytkowników.

W szczególności polecamy serwisy:

  1. GitHub - https://github.com/ - bezpłatne repozytoria dla projektów widocznych publicznie
  2. Bitbucket - https://bitbucket.org/ - bezpłatne repozytoria dla projektów bez wymogu ich upubliczniania

W każdym z nich możemy ograniczyć możliwość modyfikacji kodu do wybranych osób, a wymienione serwisy różnią się tym, że GitHub jest większy i bardziej popularny w środowisku open source, natomiast Bitbucket bezpłatnie umożliwia całkowite ukrycie projektów.

Dodatkowo te serwisy oferują rozszerzony bezpłatnych dostęp dla uczniów i nauczycieli, a także oferują rozbudowane płatne funkcje.

Nowe konto GitHub

Zakładamy, że nauczyciele nie muszą korzystać z prywatnych repozytoriów, a dostęp do większej liczby projektów pomoże w nauce, dlatego początkującym proponujemy założenie konta w serwisie GitHub.

../_images/github1.png

Dodatkowo dla dalszej pracy z tymi przykładami warto jest skonfigurować sobie uwierzytelnianie przy pomocy kluczy SSH.

Forkujemy pierwszy projekt

Każdy może sobie skopiować (do własnego repozytorium) i modyfikować projekty publicznie dostępne w GitHub. Dzięki temu każdy może wykonać — na swojej kopii — poprawki i zaprezentować te poprawki światu i autorom projektu :)

Wykonajmy teraz forka naszego projektu z przykładami i tą dokumentacją (tą którą czytasz).

https://github.com/koduj-z-klasa/python101

../_images/fork.png

Oczywiście możemy sobie założyć nowy pusty projekt, ale łatwiej będzie nam się pobawić narzędziami na istniejącym projekcie.

Informacja

Forkując, klonujemy historię zmian w projekcie (więcej o klonowaniu za chwilę).

Forkiem często określamy kopię projektu, która będzie rozwijana niezależnie od oryginału. Np. jeśli chcemy wprowadzić modyfikacje, które nam są potrzebne, ale które nie zostaną przekazane do oryginalnego repozytorium.

Klonujemy nasz projekt lokalnie

Klonowanie to proces tworzenia lokalnej kopii historii zmian. Dzięki temu możemy wprowadzić zmiany i zapisać je lokalnej kopii historii zmian, a następnie synchronizować historie zmian pomiędzy repozytoriami.

../_images/clone.png
~$ git clone https://github.com/<MOJA-NAZWA-UŻYTKOWNIKA>/python101.git

W efekcie uzyskamy katalog python101 zawierający kopie plików, które będziemy zmieniać.

Informacja

W podobny sposób uczniowie mogą wykonać lokalną kopię naszych materiałów. Dyskusję czy to jest fork czy klon zostawmy na później ;)

Skok do wybranej wersji z historii zmian

Klon repozytorium zawiera całą historię zmian projektu:

~$ cd python101
~/python101$ git log

commit 510611a351c7c3ff60e2506d8704e3f786fcedb7
Author: Janusz Skonieczny <...>
Date:   Thu Dec 11 15:37:46 2014 +0100

    git > source_code

commit f7019bc1f433eb4a6c2c88f8f48337c77e5e415e
Author: Janusz Skonieczny <...>
Date:   Thu Dec 11 15:26:16 2014 +0100

    req

commit 302fb3a974954ad936a825ba37519e145c148290
Author: wilku-ceo <...>
Date:   Thu Dec 11 11:05:43 2014 +0100

    poprawiona nazwa CEO

Możemy skoczyć do dowolnej z nich ustawiając wersje plików w kopii roboczej według jednej z wersji zapamiętanej w historii zmian.

~/python101$ git checkout 302fb3

Previous HEAD position was 510611a... git > source_code
HEAD is now at 302fb3a... poprawiona nazwa CEO

Zmiany można też oznaczyć czytelnym tagiem tak by łatwiej było zapamiętać miejsca docelowe. W przykładzie poniżej pong/z1 jest przykładową etykietą wersji plików potrzebnej podczas pracy z pierwszym zadaniem ćwiczenia z grą pong.

~/python101$ git checkout pong/z1

Tyle tytułem wprowadzenia. Wróćmy do ostatniej wersji i wprowadź jakieś zmiany.

~/python101$ git checkout master

Zmieniamy i zapisujemy zmiany w lokalnym repozytorium

Dopiszmy coś co pliku README i zapiszmy go na dysku. A następnie sprawdźmy pzy pomocy komendy git status czy nasza zmiana zostanie wykryta.

~/python101$ git status

On branch master
Your branch is up-to-date with 'origin/master'.

Changes not staged for commit:
  (use "git add <file>..." to update what will be committed)
  (use "git checkout -- <file>..." to discard changes in working directory)

    modified:   README.md

no changes added to commit (use "git add" and/or "git commit -a")

Następnie dodajmy zmiany do repozytorium. Normalnie nie zajmuje to tylu operacji, ale chcemy zobaczyć co się dzieje na każdym etapie.

~/python101$ git add README.md
~/python101$ git status
On branch master
Your branch is up-to-date with 'origin/master'.

Changes to be committed:
  (use "git reset HEAD <file>..." to unstage)

    modified:   README.md


~/python101$ git commit -m "Moja pierwsza zmiana!"
[master 87ec5f4] Moja pierwsza zmiana!
1 file changed, 1 insertion(+), 1 deletion(-)

~/python101$ git status
On branch master
Your branch is ahead of 'origin/master' by 1 commit.
  (use "git push" to publish your local commits)

nothing to commit, working directory clean

Zazwyczaj wszystkie operacje zapisania zmian w historii zawrzemy w jednej komendzie:

~/python101$ git commit -a -m "Moja pierwsza zmiana!"`

Wysyłamy zmiany do centralnego repozytorium

Na razie historia naszych zmian została zapisana lokalnie. Możemy w ten sposób pracować nad projektami jednak gdy chcemy podzielić swoim geniuszem ze światem, musimy go wysłać do repozytorium dostępnego przez innych.

~/python101$ git push origin master

Komenda push przyjmuje dwa parametry alias zdalnego repozytorium origin oraz nazwę gałęzi zmian master.

Wskazówka

Dla uproszczenia wystarczy, że zapamiętasz tą komendę tak jak jest, bez wnikania w znaczenie wartości parametrów. W większości przypadków jest ona wystarczająca do osiągnięcia celu.

Sprawdź teraz czy w twoim repozytorium w serwisie GitHub pojawiły się zmiany.

Przypisujemy tagi do konkretnych wersji w historii zmian

Możemy etykietę przypisać do aktualnej wersji zmian:

~/python101$ git tag moja_zmiana

Lub wybrać i przypisać ją do wybranej wersji historycznej.

~/python101$ git log --pretty=oneline
87ec5f4d8e639365f360bc11b9b51629b909ee9d Moja pierwsza zmiana!
510611a351c7c3ff60e2506d8704e3f786fcedb7 git > source_code
f7019bc1f433eb4a6c2c88f8f48337c77e5e415e req
302fb3a974954ad936a825ba37519e145c148290 poprawiona nazwa CEO

~/python101$ git tag zmiana_ceo 302fb3a

~/python101$ git show zmiana_ceo
commit 302fb3a974954ad936a825ba37519e145c148290
Author: wilku-ceo <grzegorz.wilczek@ceo.org.pl>
Date:   Thu Dec 11 11:05:43 2014 +0100

    poprawiona nazwa CEO

diff --git a/docs/copyright.rst b/docs/copyright.rst
index 85feb38..431eb81 100644
--- a/docs/copyright.rst
+++ b/docs/copyright.rst
@@ -5,7 +5,7 @@
             <img alt="Licencja Creative Commons" style="border-width:0" src="ht
         Materiały <span xmlns:dct="http://purl.org/dc/terms/" href="http://purl
         udostępniane przez <a xmlns:cc="http://creativecommons.org/ns#" href="h
-        Centrum Edudkacji Europejsci</a> na licencji <a rel="license" href="htt
+        Centrum Edukacji Obywatelskiej</a> na licencji <a rel="license" href="h
         Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzyn
     </p>

Wysyłamy tagi do centralnego repozytorium

Etykiety które przypiszemy do wersji w historii zmian muszą zostać wypchnięte do centralnego repozytorium przy pomocy specjalnej wersji komendy push.

~/python101$ git push origin --tags --force

Parametr --tags mówi komendzie by wypchnęła nasze etykiety, natomiast --force wymusi zmiany w ew. istniejących etykietach — bez --force serwer może odrzucić nasze zmiany jeśli takie same etykiety już istnieją w centralnym repozytorium i są przypisane do innych wersji zmian.

Pobieramy zmiany z centralnego repozytorium

Jeśli już mamy klona repozytorium i chcemy upewnić się że mamy lokalnie najnowsze wersje plików (np. gdy nauczyciel zaktualizował przykłady lub dodał nowe pliki), to ciągniemy zmiany z centralnego repozytorium:

~/python101$ git pull

Ta komenda ściągnie historię zmian z centralnego repozytorium i zaktualizuje naszą kopię roboczą plików.


Licencja Creative Commons Materiały Python 101 udostępniane przez Centrum Edukacji Obywatelskiej na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowa.

Utworzony:2022-05-22 o 19:52 w Sphinx 1.5.3
Autorzy:Patrz plik “Autorzy”